Risico's | Jaarverslag 2017

1.	Lagere uitkering provinciefonds
Omschrijving	Risico is dat de inkomsten uit het provinciefonds afwijken van wat in de begroting geraamd is, door: ontwikkelingen in het accres ontwikkelingen in de verdeelmaatstaven effecten van taakmutaties over- en onderschrijdingen van het plafond van het BTW-compensatiefonds.
Impact	Vooruitlopend op de Tweede Kamerverkiezingen in het voorjaar van 2017 werd in vrijwel alle verkiezingsprogramma’s gesproken over een generieke korting op het provincie- (en gemeente)fonds. Bij het beschikbaar komen van het regeerakkoord in het najaar bleek dat het Rijk een dergelijke korting niet heeft doorgevoerd, maar dat de financiële ruimte juist toeneemt via een forse groei van het accres (vanaf 2018). Dat is dus een positieve ontwikkeling voor de provincie. Het meest reële risico komende jaren is onderuitputting op de rijksbegroting, die laat in het jaar leidt tot een nadelige bijstelling van de uitgaven en dus ook van het accres en/of het BTW-compensatiefonds. We zien dat ook over 2017 (ten opzichte van de najaarsnota een bijstelling van de algemene uitkering van circa € 2 mln). De kans dat dit risico zich voordoet wordt ingeschat op meer dan 50%.
Maatregelen	Op de voet volgen van ontwikkelingen in de rijksbegroting en circulaires; daar waar nodig de begroting daarop bijstellen; Tot 2017 hanteerde de provincie een behoedzaamheidsmarge van € 2 mln om de hierboven beschreven (relatief beperkte) schommelingen bij jaarrekening op te vangen. Deze marge is in de najaarsnota 2017 en begroting 2018 (structureel) vrijgevallen, omdat als het risico zich voordoet dit wordt opgevangen binnen de algemene risicobuffer op de provinciale begroting (namelijk de algemene reserve).
Status	Zie onder impact.

4.	Gevolgen waardeontwikkeling grondaandeel Zuidplas
Omschrijving	De provincie neemt voor 40% deel aan de Gemeenschappelijke Regeling (GR) Grondbank Rotterdam Zoetermeer Gouda (RZG) Zuidplas. Ten behoeve van de ontwikkeling van woningen, bedrijventerreinen en glastuinbouw zijn gronden gekocht. De opbrengst van de verkoop is onzeker, het risico bestaat dat de daadwerkelijke waarde van de bij de Grondbank in eigendom zijnde grond lager is dan de boekwaarde, maar het is ook goed mogelijk dat de verkoop leidt tot een hogere opbrengst dan de boekwaarden. Omdat de boekwaarden van alle gronden nu hoger is dan de taxatiewaarde heeft de Grondbank een negatieve algemene reserve. Dit is toegestaan mits er voldoende perspectief is op herstel. De waardeontwikkeling van de gronden is afhankelijk van marktontwikkelingen, maar wordt vooral gedomineerd door ruimtelijke ontwikkeling. Sinds 2016 wordt gewerkt aan een nieuw ontwikkelperspectief dat ervoor kan zorgen dat meer of minder van de gekochte gronden in ontwikkeling zullen worden gebracht.
Impact	De Grondbank bezit circa 300 ha grond met een boekwaarde van circa € 97mln. De provincie is voor 40% risicodragend. De GR Grondbank blijft in ieder geval tot 1 januari 2020 bestaan. Bij de berekening van de maximale waardedaling wordt uitgegaan van een situatie waarin de waarde van de grond daalt tot agrarische waarde. Deze maximale waardedaling is aanvullend op het bedrag waarvoor al een voorziening is getroffen.
Maatregelen	De huidige marktwaarde is lager dan de boekwaarde. Jaarlijks brengt de provincie haar voorziening in overeenstemming met 40 % van de verliesvoorziening die de Grondbank zelf opneemt. Bij het bepalen van de marktwaarde is uitgangspunt dat (delen van) het grondbezit in ontwikkeling worden gebracht. Momenteel bedraagt het provinciale deel van deze verliesvoorziening € 9,6 miljoen. Ingeval de ontwikkeling van het gebied, oa door de huidige kijk op verstedelijking, niet langer aan de orde is, daalt de marktwaarde verder. Het bestuur van de Grondbank stelt periodiek een UitnamestrategieKader vast. Hierin zijn onder andere het beleid voor gronduitgifte, het beheer en de stimulering van gebiedsontwikkeling vastgelegd. Gronden die op basis van het ruimtelijk beleid niet in aanmerking komen voor verdere ontwikkeling worden door de Grondbank afgestoten. Vanaf 2012 worden de rente- en organisatiekosten niet meer aan de boekwaarde toegerekend, maar verwerkt in de deelnemersbijdrage. Hierdoor neemt de boekwaarde niet verder toe.
Status	Het speelveld van de gebiedsontwikkeling is veranderd en beleidsmatig is de aandacht nadrukkelijker komen te liggen op verstedelijking in de bestaande kernen. De kans dat de omvang van de verstedelijking op gronden van de grondbank afneemt is groter dan voorheen. 2018 wordt een belangrijk jaar voor de grondbank. Als de oorspronkelijke plannen gerealiseerd worden dan kan de voorziening worden verlaagd. Mochten de plannen worden bijgesteld, kan dat betekenen dat de voorziening moet worden verhoogd.

5.	Financiële risico’s ontwikkelopgave NNN / UPG
Omschrijving	Risico is dat de provincie niet of niet tijdig voldoende middelen beschikbaar heeft om de ontwikkelopgave voor het Natuurnetwerk Nederland (voorheen EHS) te kunnen realiseren.
Impact	Grond voor grond: de verkoop van provinciale gronden kan tegenvallen door dalende grondprijzen. In de Uitvoeringsstrategie is uitgegaan van een gemiddelde opbrengst van € 6 mln per jaar. Het is lastig om een inschatting te maken van de hoogte van eventuele tegenvallers door lagere grondprijzen, uitgegaan wordt van een maximaal risico van € 1 mln per jaar. De kans van optreden van dit risico wordt als laag beschouwd (0-25%).
Maatregelen	De volgende beheersmaatregelen zijn/worden genomen: Conform de Uitvoeringsstrategie EHS geldt het uitgangspunt dat doelen en middelen in balans moeten zijn, dit is inclusief het beheer van nieuwe natuurgebieden. In de Uitvoeringsstrategie NNN worden drie fasen onderscheiden (2013-2016, 2017-2021 en 2021-2027) met elk een eigen ijkpunt. Doel is dat PS weloverwogen keuzes kan maken ten aanzien van de inzet van middelen in relatie tot de beschikbaarheid ervan en de programmering. Voor de risicobeheersing heeft PS een strategische reservering opgenomen. In 2021 – indien mogelijk eerder - besluiten PS of er voldoende financiële middelen beschikbaar zijn om (delen van) de strategische reservering uit te kunnen voeren. Ten aanzien van de grond-voor-grond opbrengsten zal een actief beleid worden gevoerd om alle gronden tijdig vrij te spelen voor de verkoop, zodat de geplande opbrengst kan worden gerealiseerd. Op dit moment is de grondprijs gunstig en vormt geen drukkende factor op de opbrengst; In het Hoofdlijnenakkoord 2015–2019 zijn structurele middelen beschikbaar gesteld waarmee de toename van de beheerlasten na realisatie van de NNN-opgave in de periode t/m 2021 gedekt is. Gecontinueerd worden de maatregelen om de uitvoeringslasten van subsidieverlening te verlagen. Hiermee is het risico van onvoldoende middelen voor beheer gereduceerd tot nihil; De genoemde incidentele tegenvallers kunnen worden beperkt door heldere afspraken te maken met (gebieds-) partijen, waarbij eventueel in af te sluiten overeenkomsten taakstellende budgetten worden afgesproken. Dit geldt eveneens voor de EU-middelen voor agrarisch natuurbeheer. Wanneer de bijdragen van regionale partijen achterblijven, zal de programmering worden aangepast.
Status	In oktober 2016 is voor de NNN de nieuwe programmaperiode 2017–2021 uitgewerkt en vastgesteld. Hierin is opgenomen een analyse van de risico’s voor deze nieuwe periode. De voortgang geeft geen reden voor bijstelling van het financiële risico.

6.	BRZO en/of RIE-bedrijven kunnen niet meer aan vergunningplicht voldoen
Omschrijving	De provincie is bevoegd gezag voor de vergunningverlening aan BRZO en/of RIE (Besluit risico zware ongevallen / richtlijn industriële emissies) bedrijven. Ingeval van een faillissement en/of calamiteiten (zoals brand) kan de situatie ontstaan dat een bedrijf niet meer aan zijn vergunningplicht kan voldoen. Hierbij kan sprake zijn van gevolgschade. Bij gevolgschade kan gedacht worden aan de kosten van verwijdering van (afval)stoffen of sanering. Indien een bedrijf niet meer aan zijn vergunningplicht kan voldoen betekent dit niet automatisch dat de provincie verantwoordelijk is voor de ontstane schade. In eerste instantie zal gekeken worden naar de vergunninghouder en zijn verzekering. Indien de vergunninghouder failliet is en er onvoldoende middelen in de boedel aanwezig zijn, komen de eigenaren van de grond en opstallen in beeld. Indien er dan restkosten overblijven waarvoor geen juridisch aan te spreken verantwoordelijke is, kan de provincie er vanuit haar maatschappelijke verantwoordelijkheid voor kiezen (een deel) van deze kosten voor haar rekening te nemen.
Impact	De kans dat dit risico zich voordoet wordt zeer klein geacht (de laatste keer dat dit zich voor heeft gedaan is meer dan 10 jaar geleden). Als het zich voordoet kan de impact groot zijn (al kunnen de kosten per situatie sterk verschillen). Voor de berekening in de paragraaf Weerstandsvermogen wordt daarom uitgegaan van een zeer kleine kans van optreden (0-25%) met een geschatte impact van € 15 mln (uitgaande van hooguit één incident per jaar).
Maatregelen	De vijf omgevingsdiensten voeren het toezicht op de RIE-bedrijven uit en de omgevingsdienst DCMR voert het toezicht op de BRZO-bedrijven uit conform de nota VTH. Door goed toezicht te houden en scherp te handhaven op naleving van de voorschriften voor omvang en soorten (afval)stoffen, wordt het risico beperkt tot de vergunde (afval)stoffen. De BRZO / RIE-bedrijven worden periodiek gecontroleerd op de wijze van opslag van de (gevaarlijke) stoffen. De omgevingsdiensten voeren regelmatig en frequent overleg met de portefeuillehouders vergunningverlening en toezicht & handhaving over uitvoeringsdilemma’s en beoogde handhavingsbesluiten. Op grond van de provinciale mandaatbesluiten moet de directeur van een omgevingsdienst informatie verschaffen aan- en overleg voeren met de portefeuillehouder indien de uitoefening van een gemandateerde bevoegdheid naar verwachting politieke en maatschappelijke gevolgen kan hebben of indien een besluit tot consequentie kan hebben dat de provincie of Gedeputeerde Staten aansprakelijk worden gesteld of anderszins aangesproken worden.
Status	Het betreft hier een doorlopend risico. Door de wijze waarop toezicht wordt gehouden en het feit dat het risico zich afgelopen jaren niet heeft voorgedaan, wordt de kans van optreden als klein ingeschat. Conform de inschatting heeft dit risico zich in 2017 niet voorgedaan.

11.	Maatregelen Rijk in verband met EMU-tekort
Omschrijving	Op grond van de wet Houdbare Overheidsfinanciën (HOF) moeten decentrale overheden een gelijkwaarde inspanning leveren bij de beheersing van het zogeheten EMU-saldo. Het EMU-saldo is het totaal van alle inkomsten en uitgaven van Rijk, sociale fondsen en decentrale overheden tezamen. Er gelden Europese regels voor het EMU-saldo van lidstaten. In tijden van economische tegenwind mag er een tekort zijn van maximaal 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Onder normale omstandigheden (zoals nu voor Nederland geldt) mag het tekort maximaal 0,5% van het bbp bedragen. Het Rijk maakt periodiek afspraken over het maximale aandeel van decentrale overheden in het EMU-saldo. Dit was jaren achtereen 0,5% bbp, maar sinds de aanscherping van de Europese begrotingsregels is dit stapsgewijs teruggebracht naar 0,3% (met als streefwaarde zelfs 0,2%). Op basis van de wet HOF kan het Rijk maatregelen nemen als decentrale overheden in enig jaar hun maximale aandeel overschrijden en meerjarig geen zicht is op verbetering. Dit kan het Rijk ook doen als Nederland voldoet aan de Europese regels, maar decentrale overheden hun maximale aandeel overschrijden. Bij maatregelen kan het gaan om het maken van afspraken over het faseren van grote uitgaven, maar ook (in het uiterste geval) om een korting op het Gemeente- en/of Provinciefonds.
Impact	De (dalende) norm voor decentrale overheden kan komende jaren knellen. De kans is dus aanwezig dat decentrale overheden komende jaren de norm gaan overschrijden. Of het Rijk dan ook echt maatregelen gaat treffen is echter nog maar de vraag. De minister van Financiën heeft bij de behandeling van de wet HOF toegezegd, dat de wet niet ten koste zal gaan van investeringen door decentrale overheden. Hieruit spreekt in ieder geval de verwachting dat het Rijk niet snel in zal grijpen (misschien alleen als het nodig is om te kunnen voldoen aan de Europese regels). Daarnaast kent de rijksbegroting (in het licht van de aantrekkende economie) een positief saldo. Dat maakt de noodzaak om maatregelen te treffen ook kleiner. Of dat ook zo blijft is afhankelijk van de keuzes van het nieuwe kabinet en de afspraken tussen het nieuwe kabinet en decentrale overheden over beheersing van het EMU-saldo. Zodra hier meer over bekend is, wordt het risico geactualiseerd.
Maatregelen	Met de betrokken koepels (VNG, UvW, IPO) wordt samen opgetrokken om het belang richting Rijk goed voor het voetlicht te krijgen, namelijk: handhaving mag niet ten koste gaan van investeringen door decentrale overheden.
Status	Zie maatregelen.

12.	Risico’s PMR - 750 ha natuur en recreatie
Omschrijving	De uitvoeringskosten uitwerkingsovereenkomst PMR: risico’s doen zich voor bij de ontwikkelingen van de grondprijzen. Op dit vlak zijn er de algemene ontwikkelingen van de prijzen, daarnaast zijn ook de onderhandelingen tussen verkopende en kopende partij van invloed op de prijs. Een ander risico zijn de verzoeken tot planschade (bestemmingsplan Buijtenland van Rhoon 2012) die per juli 2017 zijn ingediend door 13 partijen.
Impact	De impact van dit risico hangt af van de mate waarin zich onvoorziene omstandigheden voordoen. Op basis van een inschatting van de financiële risico’s wordt de omvang van de post onvoorzien periodiek bijgesteld.
Maatregelen	De provincie voert het PMR-project ‘Buijtenland van Rhoon’ voor eigen rekening en risico uit. Hiervoor is een taakstellend budget beschikbaar. De financiering van het project is gedekt door de gezamenlijke PMR-partners en vastgelegd in de UWO PMR 750 ha. De bijdrage van Zuid-Holland bedraagt € 9 mln, de stadsregio Rotterdam draagt € 18 mln bij en het Rijk € 112 mln. In geval van onvoorziene omstandigheden (zoals excessieve grondprijsstijgingen) kan de provincie in overleg treden met het Rijk (op grond van art. 12 van de UWO). Om de financiële risico’s goed te beheersen wordt risicomanagement toegepast. Met behulp van een (financiële) businesscase is inzichtelijk gemaakt wat mogelijke meerkosten zouden kunnen zijn als deze risico’s zich voordoen. De verwachtingswaarde van mogelijke meerkosten, volgend uit het financieel risicoprofiel, vormt de onderbouwing van deze post in de businesscase van het project (over de gehele looptijd tot en met 2021). De totale omvang van het risico bedraagt € 15,3 mln. Mocht de verwachtingswaarde stijgen dan zal de omvang van het risico daarop worden aangepast. Mocht uit nieuwe ontwikkelingen blijken dat het taakstellend budget overschreden wordt, dan dienen er beheersmaatregelen getroffen te worden (zoals besparen op andere kostenposten of zoeken van andere geldbronnen).
Status	Met de financiële gevolgen van de risico's rond grondprijsontwikkeling en planschadeclaims is in het taakstellend budget rekening gehouden. Extra afdekking is op dit moment niet nodig. Ook spelen momenteel geen andere financiële risico's m.b.t. de gebiedscoöperatie. In de loop van 2018 zal het risicodossier worden geactualiseerd en zal opnieuw een relatie worden gelegd met de paragraaf Weerstandsvermogen. De actualisatie wordt meegenomen in de Begroting 2019.

13.	Deelnamerisico ROM-D Capital BV
Omschrijving	De provincie neemt met € 10 mln deel in ROM-D Capital BV, het publiek investeringsfonds van de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Drechtsteden. Besluitvorming hierover is in 2012 afgerond. De daadwerkelijke storting van dit bedrag is eind december 2012 gebeurd. Door deze kapitaalinbreng heeft de provincie aandelen in ROM-D Capital verworven. Het financiële risico voor de provincie is gelegen in waardevermindering van de aandelen.ROM-D Capital BV heeft (op termijn) een revolverend karakter. Dit houdt in dat het initiële vermogen ten minste in stand dient te blijven. Er worden alleen projecten gefinancierd waarvan op basis van een businesscase kan worden aangetoond dat deze op termijn winst of meerwaarde genereren. Om continuïteit te waarborgen en het weerstandsvermogen te versterken wordt op de lange termijn een gematigd (gemiddeld) rendement op de projecten nagestreefd van 3%.Gerealiseerde rendementen blijven binnen de vennootschap beschikbaar. Kerntaak van de ROM-D is het ontwikkelen en herstructureren van bedrijventerreinen. De andere deelnemers in ROM-D Capital BV zijn naast de provincie de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden en de gemeente Dordrecht.
Impact	ROM-D Capital BV stelt werkkapitaal beschikbaar aan werkmaatschappijen (de CV’s). ROM-D Capital BV zal in het algemeen geen (extra) zekerheidstelling vragen en accepteert daarmee een hoger risicoprofiel dan private marktpartijen. Binnen de projectportefeuille wordt het vereveningsprincipe gehanteerd: winsten en verliezen op de projecten worden gesaldeerd. Het maximale risico voor de provincie is dat de aan een of meer CV’s door ROM-D Capital beschikbaar gestelde gelden (deels) verloren gaan. Het maximale risico is gelijk aan het gestorte aandelenkapitaal in ROM-D Capital BV (€ 10 mln).
Maatregelen	Tot de beheersmaatregelen die zijn getroffen om de risico’s zoveel mogelijk te beperken, behoort onder andere het in Drechtstedenverband vastgelegde uitgangspunt dat projecten budgettair neutraal overgaan van de betreffende gemeente naar ROM-D. Het risico voor ROM-D is dus in beginsel beperkt. Voor een aantal van deze projecten zal aan ROM-D Capital BV worden gevraagd om een bijdrage in het werkkapitaal. Dan bepaalt de provincie als aandeelhouder in ROM-D Capital BV mee waarvoor de middelen zullen worden ingezet. Er vindt gedelegeerde besluitvorming en sturing plaats op basis van een jaarplan. Hierdoor heeft ROM-D de ruimte om binnen de kaders van het jaarplan zelf projecten te ontwikkelen én zelf kapitaal uit ROM-D Capital BV te halen. De toetsing vindt hierbij plaats door de Raad van Commissarissen en het Investment Committee. De aandeelhouders besluiten naar aanleiding van het advies van een onafhankelijk Investment-committee, dat weer adviseert op basis van een sluitende businesscase. Verder wordt de financiële stand van zaken periodiek beoordeeld op basis van de jaarrekening van de ROM-D (deze wordt vastgesteld door de aandeelhoudersvan de ROM-D, waaronderook Zuid-Holland). Om het risico van waardedaling van de aandelen af te dekken is een reserve voor waarderingsverschillen gevormd.
Status	In verband met de voorgenomen uittreding van een van de aandeelhouders/vennoten uit de ROM-D Beheer NV en de ROM-D Kill III CV, zal dat aandeel/belang mogelijk naar rato worden overgenomen door de andere aandeelhouders/vennoten. Dit heeft gevolg dat het belang van de provincie Zuid-Holland in de ROM-D Kill III CV mogelijk gaat stijgen. Hierdoor wordt het aandeel in de verdeling van de eventuele (negatieve) gevolgen voor de provincie Zuid-Holland mogelijk op basis van de huidige inzichten naar rato met maximaal 2% groter. Mede gelet op het voorgaande is besloten ondanks de gunstige financiële ontwikkelingen de huidige voorziening van € 1,8 mln. vooralsnog niet af te lagen en de uitkomsten af te wachten van de verkoop van het financieel belang van de BNG Gebiedsontwikkeling.

14.	Deelnamerisico InnovationQuarter
Omschrijving	De provincie neemt, samen met het ministerie van Economische Zaken, de gemeenten Rotterdam, Den Haag (o.a. via Stichting HEID), Delft, Leiden, Westland en de Zuid-Hollandse universiteiten en medische centra deel in InnovationQuarter. De organisatie bestaat uit twee entiteiten: de ROM InnovationQuarter B.V. en de Participatiemaatschappij InnovationQuarter B.V. De Participatiemaatschappij InnovationQuarter B.V. is een 100% dochter van de ROM InnovationQuarter B.V. Het kapitaal dat door de aandeelhouders in de ROM InnovationQuarter B.V. is gestort, wordt volledig aangewend voor het (revolverende) participatiefonds. De provincie heeft de storting in de eerste fase van € 10 mln in december 2013 verricht. In de tweede fase is een storting voorzien van € 15 mln in 2017 plaats gevonden. De provincie verkrijgt door haar kapitaalinbreng aandelen in de ROM InnovationQuarter B.V. Voorwaarde voor deelneming in de ROM InnovationQuarter B.V. is dat de provincie nooit meer kosten zal maken dan de investering groot is. Om dit te beheersen zal de provincie conform staand beleid geen meerderheid van de aandelen bezitten (maximaal 49,99%). Het huidige geplaatste kapitaal van de ROM B.V. bedraagt € 61,25 mln. Daarvan is de provincie op dit moment voor 40,82% aandeelhouder.
Impact	Het maximale risico is € 25 mln. Hiervan is € 4,7 mln gereserveerd binnen het begrotingsprogramma. Het resterende risico van € 20,3 mln is opgenomen in de paragraaf Weerstandsvermogen.
Maatregelen	In de beginfase zullen de kosten van de Participatiemaatschappij InnovationQuarter B.V. niet gedekt kunnen worden door de opbrengsten, omdat in deze opbouwperiode rendement uit investeringen nog beperkt zal zijn. Het uitgangspunt is dat het fonds in meerjarig perspectief revolverend moet zijn. Daarbij is in de aandeelhoudersinstructie (die doorwerkt via de Statuten) een termijn van 7 jaar afgesproken (2020) met een tussentijdse evaluatie in 2016. De aandeelhouders van InnovationQuarter hebben als eis gesteld dat de Participatiemaatschappij van InnovationQuarter in meerjarig perspectief de koopkracht van het vermogen in stand moet houden. Het meerjarig perspectief betreft een periode van vijf jaar. Daarmee zal de waarde van de aandelen ook in stand worden gehouden. Dit is in de praktijk een ambitieuze doelstelling. Door professioneel fonds- en investeringsmanagement zullen de risico’s zo goed als mogelijk worden ingezet en worden beheerst. Ook bevat de aandeelhoudersinstructie een bepaling dat een deel van het kapitaal in het participatiefonds buiten de primaire doelgroep geïnvesteerd mag worden, bijvoorbeeld om MBO / MBI’s (Management Buy Outs / Ins) te financieren. Deze investeringen hebben een lager risicoprofiel en daarmee meer zekerheid op rendement. In principe worden de investeringen in de jaarrekening (en periodieke rapportages) van InnovationQuarter gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Daarnaast wordt periodiek beoordeeld door InnovationQuarter of er aanwijzingen zijn dat een investering aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt een voorziening vastgesteld. De voorziening wordt bepaald op basis van de International Private Equity and Venture Capital Investor Reporting Guidelines (IPEV). De kosten van de voorziening wordt direct als een last verwerkt in de winst- en verliesrekening. Overigens heeft de waardering tegen verkrijgingsprijs (of lagere waarde) tot gevolg dat ongerealiseerde waardestijgingen niet in de cijfers tot uitdrukking komt. De ambitie van InnovationQuarter is dat in de toekomst in de jaarrekening informatie wordt opgenomen van de ongerealiseerde waardestijgingen omdat het uiteindelijk rendement pas zichtbaar is na een periode van 7 à 8 jaar vanaf het moment deelname. Uit het rapport pag.98/99 ‘Evaluatie van de ROM’s’ van mei 2016 van Ecorys in opdracht van het ministerie Economische Zaken blijkt dat de aandeelhouderinstructie er toe leidt dat de ROM’s strikt zijn in risicobeheersing. Mede ook omdat gevraagd wordt om het fonds een revolverend karakter te geven. Oftewel het fonds dient op totaalniveau zijn waarde te behouden. Het beheren van de risico’s in de portefeuille is daarmee een belangrijk aspect van de werkzaamheden bij de ROM’s. Ten eerste wordt er serieus beoordeeld of een potentiële participatie rendement kan opleveren. Daarnaast wordt er naar gestreefd om zoveel mogelijk andere (private) partijen te vinden die mee willen investeren in een onderneming. Hiermee wordt het risico verkleind. Ook vindt er om deze reden actief beheer plaats zodat tijdig ingegrepen kan worden als dat nodig is. Op totaalniveau wordt er tot slot naar gestreefd om een evenwichtige portefeuilleopbouw te hebben over meerdere segmenten en verschillende fasen zodat het totaal van de portefeuille minder afhankelijk is van incidentele risico’s. Met bovenstaande zal door InnovationQuarter periodiek inzicht worden gegeven in de waardeontwikkeling van de investeringen van InnovationQuarter en daarmee ook de waarde van de aandelen van InnovationQuarter zelf. Om het risico van waardedaling van de aandelen af te dekken heeft de provincie een reserve voor waarderingsverschillen gevormd.
Status	In het concept Jaarverslag van InnovationQuarter 2017 wordt melding gemaakt van de belangrijkste resultaten. Business Development: realisatie van 56 business cases en innovatieprojecten met een investeringsvolume van €23 miljoen. Foreign Investments: assistentie verleend voor 50 bedrijven bij hun vestiging, verhuizing of uitbreiding in de regio. Verwachting is dat ze binnen drie jaar 1.204 arbeidsplaatsen hebben gerealiseerd in de regio (waarvan 360 behoud van werkgelegenheid) en € 78,4 miljoen additioneel hebben geinvesteerd. Capital: realisatie van 23 investeringen, waarvan 14 uit IQCapital en 9 uit UNIIQ. Het additioneel aangetrokken kapitaal komt hiermee op €44,6 miljoen. De verwachting is dat er binnen drie jaar 348 additionele arbeidsplaatsen worden gerealiseerd. Gezien de doelstellingen van de meerjarenstrategie 2016-2018 zijn ruimschoots gehaald. Er zijn 2.500 arbeidsplaatsen gerealiseerd (streven was 1.000). En het additioneel geinvsteerd privaat vermogen is met nog één jaar te gaan ook bijna gehaald: € 285 mln (streven was € 300 mln). Het negatieve resultaat van de participatiemaatschappij is €1.329.000. Dit zal worden toegewezen aan de algemene reserve. De reden van een negatief resultaat is omdat InnovationQuarter nog in de opbouwfase zit. De verwachting is dat dit de komende drie jaar zal leiden tot een negatief resultaat. Daarna zullen deze kosten gedekt worden met de gerealiseerde rendementen. Op basis van de door de provincie gehanteerde risicomethodiek is de opgebouwde reserven van € 4,7 mln tot en 2018 voldoende om de ingeschate risico’s voor de provincie ten aanzien van het huidig ingebracht kapitaal in het participatiefonds IQ af te dekken. Om die reden wordt de huidige reserve van € 4,7 mln in stand gehouden. In overleg met de accountant is besloten om nog geen voorziening te treffen. Het negatieve resultaat wordt verminderd met een beheervergoeding van ENERGIIQ waardoor het resultaat uitkomt op €1.208.000 wat ten laste komt van de algemene reserve. Belangrijkste onderdeel is vaststelling van de jaarrekening 2017 (zie bijlage 4); Overeenkomstig vorige jaren wordt ruim een miljoen verlies geleden. Dit verlies is iets minder hoog vanwege extra opbrengsten via de opdracht Energiiq; IQ straalt uit dat de komende jaren nog verlies zal worden geleden maar dat na drie / vier jaar het omslagpunt zal zijn bereikt; Dit zal kritisch moeten blijven gemonitord mede in relatie tot de aard en omvang van de (loon)kosten en onzekerheden over meerjarige subsidieverstrekkingen.

16.

Aansprakelijkheidsrisico ingeleend personeel

Omschrijving

De inlenersaansprakelijkheid is gebaseerd op art. 34 van de Invorderingswet. Deze houdt in dat in sommige gevallen de inlener van personeel die onder zijn leiding en toezicht werkzaam zijn aansprakelijk gesteld kan worden voor de loon- en omzetbelasting die door de uitlener (bijvoorbeeld een uitzendbureau) niet is afgedragen. Mocht bijvoorbeeld in geval van een faillissement het uitleenbedrijf nog een schuld hebben aan de Belastingdienst, dan kan de fiscus dat bedrag (deels) verhalen op bedrijven of instellingen waar het uitgeleend personeel heeft gewerkt.
Op grond van de Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS) kan een opdrachtgever (hoofdelijk) aansprakelijk gesteld worden voor de uitbetaling van het rechtens geldende loon aan ingehuurde werknemers. Deze civielrechtelijke aansprakelijkheid kan ingeroepen worden als er (uiteindelijk) arbeid voor de opdrachtgever wordt verricht. Deze aansprakelijkheid kan door alle werknemers (en vakbonden) worden ingeroepen, te denken valt aan ingeleende uitzendkrachten maar ook aan personeel van een (onder)aannemer (bijvoorbeeld de ingehuurde glazenwasser of schoonmaakonderneming);
Onder omstandigheden kan een aannemer (als hij als opdrachtgever kwalificeert als eigenbouwer) op grond van artikel 35 Invorderingswet 1990 aansprakelijk worden gesteld voor niet afgedragen loonheffingen door de onderaannemer. Net als bij de inlenersaansprakelijkheid kan de aansprakelijkstelling oplopen tot (maximaal) 108,3% van de niet afgedragen loonheffingen. Deze kosten komen bovenop de (reeds betaalde) facturen aan de inlener of aannemer.

Impact

In de Aanbestedingswet 2012 is een beperking opgenomen voor eisen aangaande financiële zekerheid. Door deze beperking kan sprake zijn van een licht verhoogd risico ten opzichte van eerdere omstandigheden.
Het risico van de inlenersaansprakelijkheid kan onder andere worden gemitigeerd door het gebruikmaken van g-rekeningen of (onder voorwaarden) het werken met een beursgenoteerde (uitzend)organisatie die NEN gecertificeerd is. Met ingang van 1 juli 2012 is het voor uitlenende organisaties die tegen vergoeding arbeidskrachten ter beschikking stellen verplicht om zich als zodanig te registreren in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Dit is het gevolg van een wetswijziging die uitbuiting van werknemers wil terugdringen (de Wet Allocatie Arbeidskrachten Door Intermediairs). Op straffe van een forse boete is het voor de inlenende organisatie verplicht een zogenoemde Waadi check uit te voeren.
Tot op heden zijn bij de provincie geen claims opgelegd met betrekking tot de inlenersaansprakelijkheid.

Met ingang van 1 juli 2015 is de wet Aanpak schijnconstructies (WAS) in werking getreden. Een aantal onderdelen van deze wet zijn later, in 2016 en 2017, ingegaan. Deze wet regelt onder meer dat een werknemer, indien hij niet betaald wordt volgens de wet, verhaal kan halen hogerop in de keten. Dit kan bijvoorbeeld bij grotere bouwprojecten ook gevolgen hebben voor provincie Zuid-Holland. De civielrechtelijke ketenaansprakelijkheid voor het loon op grond van de WAS kent geen algehele vrijwaring. Dit betekent dat er geen “afvinklijst” bestaat waaraan een opdrachtgever zich aan kan houden om gegarandeerd gevrijwaard te worden van aansprakelijkstelling. Wel zijn er risicobeperkende maatregelen denkbaar als een gedegen opdrachtnemer selectie en het vastleggen van contractuele waarborgen.
In de regel zal een aannemer de bouw- of verbouwwerkzaamheden voor PZH uitvoeren. De aannemer kan vervolgens (een deel van) het werk uitbesteden aan een onderaannemer. De onderaannemer wordt zelf weer een aannemer op het moment dat hij op zijn beurt (een deel van) het werk verder uitbesteedt aan een (onder)onderaannemer. De ketenaansprakelijkheid ontleent zijn naam aan het feit dat iedere aannemer aansprakelijk is voor zijn onderaannemer. Zo ontstaat daardoor een ‘keten’ van aansprakelijke aannemers. Uiteindelijk is de hoofdaannemer aansprakelijk voor de loonheffingen-verplichtingen van alle schakels in de keten. PZH valt als opdrachtgever in beginsel buiten de keten. Maar als PZH als ‘’eigenbouwer’’ kan worden beschouwd, wordt zij schakel van de keten: PZH wordt dan als het ware hoofdaannemer. Kenmerkend voor de eigenbouwer is dat het uitvoeren van het werk (van stoffelijke aard) tot zijn normale bedrijfsuitoefening behoort. Uit jurisprudentie blijkt dat indien als zijnde overheid wordt gehandeld en uitvoering wordt gegeven aan een wettelijke taak waarbij niet als onderneming wordt gehandeld, PZH niet zal worden aangemerkt als eigenbouwer. Indien (toch) sprake is van eigenbouwerschap, kan het risico op ketenaansprakelijkheid worden beperkt door gebruik te maken van een g-rekening.

De leveranciers waar provincie Zuid-Holland mee werkt, worden regelmatig gescreend, maar niet elke branche kent een certificeringssysteem. Daarnaast moet een ieder zich aan de wet houden. Een restrisico blijft echter altijd aanwezig, omdat onze leveranciers / aannemers weer met onderleveranciers / aannemers werken. Daarnaast zijn er zeer veel losse arbeidsverbanden die ook nog inhoudelijk sterk kunnen verschillen. In eerste instantie ligt het risico bij onze leverancier maar als deze om diverse redenen failleert, bestaat er een risico voor de provincie. Voor de bepaling van het risico wordt uitgegaan van een maximale schade van 1% van de totale inleen per jaar (1% van € 25 mln is € 0,25 mln) en een zeer lage kans van optreden van 0-25%.

Maatregelen

De aansprakelijkheid is niet (altijd) voor 100% af te dekken. Wel worden de volgende maatregelen genomen om het risico te beheersen:

Werken met erkende en/of gecertificeerde bedrijven;
Sluiten van goede raamcontracten waarbij bijvoorbeeld ook gekeken wordt naar de liquiditeitspositie van betreffende ondernemingen;
Hanteren van uitsluitend de provinciale inkoopvoorwaarden;
Tools voor screening van bedrijven.

Status

Er zijn in het afgelopen jaar geen claims ontvangen met betrekking tot inlenersaansprakelijkheid, WAS en/of ketenaansprakelijkheid.

17.	Doorlevering gronden aan TBO's
Omschrijving	De Vereniging Gelijkberechtiging Grondbezitters (VGG) heeft een klacht ingediend bij de Europese Commissie met als strekking dat de subsidies die eerder zijn verstrekt in het kader van de grondverwerving door terreinbeherende organisaties (de landelijke subsidieregeling PNB en voorgangers en zijn provinciale tegenhangers) in strijd zou zijn met de EU-regelgeving inzake staatssteun. Voor Zuid-Holland gaat het om subsidies die verstrekt zijn aan het Zuid-Hollands Landschap en Natuurmonumenten. Verder heeft de VGG een brief gestuurd aan de provincie waarin deze wordt gesommeerd tot terugvordering van rente over staatssteun, die zou zijn verleend door de provincie aan terreinbeherende organisaties (TBO’s). De financiële omvang hiervan is momenteel nog onbekend.
Impact	Als de Europese Commissie oordeelt dat sprake is van onverenigbare staatssteun, dan zal geëist worden dat het Rijk (naar nationaal recht) een bedrag terugvordert dat kan variëren van circa € 0,2 mld (bij geoorloofde staatssteun) tot € 1,2 mld (bij ongeoorloofde staatssteun). Het Rijk zal deze vordering mogelijk deels neerleggen bij de provincies (als uitvoerders van de provinciale regelingen en sinds 2007 ook van de PNB-regeling). Het is niet bekend hoe de vordering verdeeld zal worden over de provincies. Ten tijde van het ILG was Z-H goed voor 1/6 van het landelijke budget. Rijk en de provincies kunnen het ‘steunbedrag’ vorderen bij de TBO’s, maar de realiteit gebiedt te zeggen dat dit het einde betekent van het natuurbeheer in Nederland. Dit zal dus grote financiële maar ook beleidsmatige consequenties hebben voor de continuïteit en kwaliteit van de taakuitoefening op het gebied van natuurbeheer..
Maatregelen	Conform de vastgestelde Nota Beheer EHS (2013) verkoopt de provincie Zuid-Holland thans natuurgronden tegen een marktconforme prijs, voor zover de provincie deze zelf in eigendom heeft of krijgt. Anders gebeurt de verwerving direct door de terreinbeheerder zelf, met een latere subsidie voor afwaardering op basis van een door de Europese Commissie goedgekeurde subsidieregeling. In beide gevallen wordt voor toekomstige situaties voldaan aan de EU-richtlijnen inzake staatssteun. Voor het vorderingsrisico voortkomend uit de vroegere praktijk van het ILG is geen beheersmaatregel mogelijk, anders dan het stilleggen van het NNN-programma. Dit geldt ook voor de sommatie van de VGG op het terugvorderen van rente over een bedrag van maximaal € 200 mln (1/6 van €1,2 mld).
Status	De Europese Commissie is een onderzoek gestart. Het ministerie van Economische Zaken is verantwoordelijk voor de landelijke reactie naar de EC. Naar aanleiding van de behandeling van de klacht heeft het Interprovinciaal Overleg (IPO) samen met de beheerders nieuw beleid ontwikkeld dat regelt dat de provincie alle gronden binnen NNN middels een openbare procedure verkoopt tegen natuurwaarde op basis van de getaxeerde waarde. In bepaalde gevallen zijn uitzonderingen mogelijk, maar niet op het punt van de staatssteungevoeligheid. Het nieuwe beleid betekent dat een ieder conform de wens van de vereniging nu voor eigendom en beheer van de restantopgave van NNN in aanmerking komt. Inmiddels heeft de provincie de VGG een brief gestuurd waarin het door PS vastgestelde beleid (de Nota Beheer nota EHS, 2013) van de provincie is uiteengezet. De Vereniging heeft ingestemd met het beleid van de provincie Zuid-Holland. Bij twijfelgevallen wordt de provinciale gesprekspartner Hollands Particulier Grondbezit (HPG) betrokken.

19.	Invoering omgevingswet
Omschrijving	Op 22 maart 2016 heeft de Eerste Kamer ingestemd met het wetsvoorstel Omgevingswet. Beoogde invoeringsdatum van de wet is begin 2019. In het bestuursakkoord tussen Rijk, IPO, UvW en VNG d.d. 1 juli 2015 is afgesproken vooruitlopend op de invoering van de wet te werken aan de implementatieopgave, een impactanalyse uit te voeren en financiële onderzoeken te doen. De Omgevingswet vervangt 26 wetten geheel of gedeeltelijk (bijvoorbeeld Wabo, Wro, Tracéwet) en is een kaderwet, nadere regelgeving wordt vastgelegd in vier Algemene Maatregelen van Bestuur. De wet gaat uit van het ‘decentraal tenzij’ principe en beoogt onder andere het stelsel beter en eenvoudiger te maken. Helder is dat de invoering van de wet de provincie incidenteel geld zal kosten en dat het baten moet opleveren voor de maatschappij (initiatiefnemers; burgers, bedrijven). De uitkomst van de financiële onderzoeken is samengevat in het ‘syntheserapport’. Dit is onvoldoende robuust bevonden (BO 14 januari 2016) om tot een definitief beeld te komen.
Impact	Om de implementatie te kunnen realiseren is een eerste inschatting gemaakt van de transitiekosten voor de provincie Zuid-Holland. In het bestuursakkoord is namelijk afgesproken dat decentrale overheden deze kosten zelf zullen dragen (bestuursakkoord 1 juli 2015). Het Rijk financiert de invoeringskosten. De transitiekosten voor de provincie Zuid-Holland worden ingeschat op € 6 mln incidenteel in de periode 2016-2019. Het betreft hierbij onder andere de bekostiging van digitaliseringsverplichtingen vanuit de Omgevingswet en tijdelijke, extra formatie om de transitie te begeleiden zowel intern als in relatie tot de externe partijen. Van de structurele kosten vanaf 2021 (en mogelijke opbrengsten) is momenteel nog geen inschatting te maken, ook omdat er nog geen definitief scenario is gekozen voor het digitale spoor. De totale transitieperiode loopt tot 2029. Het huidige bestuursakkoord gaat nog uit van een nader onderzoek naar de benodigde middelen in 2018, een jaar voor invoering van de wet. Nu de invoering is uitgesteld en de bestuurlijke afspraken over digitalisering nader ingevuld moeten worden is de verwachting dat medio 2018 meer duidelijkheid ontstaat over het financiële kader.
Maatregelen	Er is een Risicoanalyse opgesteld op basis van een digitale uitvraag en risicosessie. Beheersmaatregelen zijn geformuleerd. Verder is een verdiepingssessies digitalisering en organisatie en middelen georganiseerd.
Status	Het PZH programma implementatie omgevingswet brengt de gevolgen van de herplanning van de invoeringsdatum in kaart. Indien blijkt dat het oorspronkelijke budget ontoereikend is, dan zal dit in de loop van 2018 in het P&C traject ingebracht worden.

8a.	De Europese Commissie kan subsidiabiliteit van uitgaven betwisten (programmaperiode 2014-2020)
Omschrijving	De provincie loopt bij Europese projecten (voor de onderdelen waarvoorzij (eind)verantwoordelijk is) het risico dat uitgaven achteraf als niet-subsidiabel worden aangemerkt, omdat niet voldaan is aan administratieve eisen. Dit blijkt bij indiening van declaraties bij het desbetreffende programma. Het maximale risico is het relatieve aandeel van de Europese subsidie in de gemaakte uitgaven. Daarnaast bestaat bij een afgesloten Europees subsidieproject het risico dat achteraf uitgaven ten behoeve van het project niet-subsidiabel worden geacht naar aanleiding van een extra controle.Subsidies kunnen dan, zelfs vijf jaar na afsluiting van het subsidieprogramma, worden teruggevorderd. Het teruggevorderde bedrag kan oplopen tot 50% van de totale omvang van de projectkosten.
Impact	In de huidige programmaperiode is de provincie op dit moment betrokken bij 8 verschillende projecten, in 4 verschillende programma’s. Het is mogelijk dat de provincie in de toekomst in meerdere projecten en programma’s gaat deelnemen. De provincie ontvangt voor deelname aan deze 8 projecten totaal € 6,14 mln. Aangezien het risico verspreid is over meerdere projecten en programma’s wordt de impact van het risico geschat op € 3,1 mln.
Maatregelen	Bewaking van de subsidiabiliteit van uitgaven door goede projectvoorbereiding en -selectie. Voortdurende bewaking van de procedures voor het indienen van tussentijdse declaraties. Zorgdragen voor een goede archivering van al afgerekende projecten naar de maatstaven van de Europese Commissie.
Status	Voor de nu lopende periode (2014-2020) zijn 6 projecten in uitvoering. Het steunpunt subsidies van de provincie bewaakt op actieve wijze dat voldaan wordt aan de eisen van de Europese Unie.

8b.	De Europese Commissie kan subsidiabiliteit van uitgaven betwisten (programma periode 2007-2013)
Omschrijving	De provincie loopt bij Europese projecten (voor de onderdelen waarvoorzij (eind)verantwoordelijk is) het risico dat uitgaven achteraf als niet-subsidiabel worden aangemerkt, omdat niet voldaan is aan administratieve eisen. Subsidies kunnen vijf jaar na afsluiting van het subsidieprogramma worden teruggevorderd. Het teruggevorderde bedrag kan oplopen tot 50% van de totale omvang van de projectkosten.
Impact	In totaal heeft de provincie in de vorige periode € 14,3 mln aan Europese financiering ontvangen voor deelname aan 10 projecten in 3 verschillende programma’s. De impact van dit risico wordt geschat op € 7,4 mln.
Maatregelen	Zorgdragen voor een goede archivering van al afgerekende projecten naar de maatstaven van de Europese Commissie.
Status	Het programma is in de afrondende fase. De verwachting is dat dit risico in 2018 kan worden afgevoerd. Wordt meegenomen in Begroting 2019.

10.	Omgevingsrisico’s vergunningverlening en handhaving
Omschrijving	Vergunningverlening en handhaving kennen altijd omgevingsrisico’s. Het is een politiek gevoelig beleidsveld. De betrokkenheid van burgers en externe partijen en daarmee de beïnvloeding van externen bij de uitvoering van de werkzaamheden is groot. In het kader van de besluitvorming lopen de omgevingsdiensten dan wel de provincie dan ook altijd juridische risico’s. Tegen menig besluit wordt bezwaar dan wel beroep aangetekend. Verder kunnen claims als gevolg van economische, milieu- of gezondheidsschade leiden tot extra kosten voor de provincie. Daarnaast kunnen kosten ontstaan als gevolg van handhavingsbesluiten als bestuursdwang. Het nemen van bestuurlijk gecalculeerde risico’s is een onderdeel van het vergunningverlenings- en toezicht- en handhavingsbeleid. De omgevingsdiensten voeren dit beleid uit namens de provincie.
Impact	Het terugbetalen van eventuele proceskosten, evenals schadeclaims alsmede onvoorziene kosten als gevolg van handhavingsbesluiten, is een financieel risico. De kosten voor bestuursdwang kunnen in principe verhaald worden op het bedrijf, het risico bestaat dat dit niet (meer) mogelijk is. Er wordt uitgegaan van maximaal € 5 mln op jaarbasis.
Maatregelen	De vergunningverlening, toezicht en handhaving is ondergebracht bij de omgevingsdiensten. De provincie ziet erop toe dat de omgevingsdiensten de provinciale beleidskaders conform de Nota VTH uitvoeren en voldoen aan de vigerende kwaliteitscriteria.
Status	Het betreft hier een doorlopend risico. In 2017 hebben zich geen extra kosten voorgedaan als gevolg van claims.

15.	Geen aflossing gegarandeerde leningen derden
Omschrijving	De provincie Zuid-Holland staat in een aantal gevallen garant voor de rente en aflossing van door derden afgesloten geldleningen. Het betreft garantstellingen op het terrein van de gezondheidszorg en de verplichtingen van het Groenfonds. Er is sprake van een geleidelijke afbouw van de portefeuille gewaarborgde geldleningen van zorginstellingen vanwege de aflossing van de geldleningen.
Impact	De te lopen maximale schade bedraagt eind 2017 € 6,8 mln. Voor een deel van dit bedrag zijn hypothecaire zekerheden bedongen die kunnen worden uitgewonnen indien de provincie als borg wordt aangesproken. De kans van optreden van dit risico wordt dan ook laag ingeschat.
Maatregelen	Er worden geen nieuwe garanties meer verstrekt aan zorginstellingen. 100% van door de provincie gewaarborgde instellingen is aangesloten bij het Waarborgfonds voor de zorgsector.
Status	Het huidige risico omvat naast de garanties voor de zorginstellingen ook de garanties voor verplichtingen van het Groenfonds. Naar verwachting zijn alle garanties voor de zorginstellingen in 2024 volledig afgebouwd.

18.	Meerkosten als gevolg van onverwachte incidenten in het areaal
Omschrijving	Derden kunnen schade aan ons areaal toebrengen, bijvoorbeeld door aanvaringen, waarvan de kosten voor het herstel door wettelijke beperkingen niet volledig op de veroorzaker kunnen worden verhaald. Daarnaast kan het provinciale areaal bezwijken, bijvoorbeeld oevers, waardoor schade aan eigendommen van derden ontstaat. Ook kan door (natuur)rampen schade aan provinciaal areaal ontstaan.
Impact	Of in het reguliere onderhoudsbudget financiële ruimte beschikbaar is voor het herstel van de schade aan het provinciale areaal wordt onder andere bepaald door de tijd die verstreken is sinds het laatste groot onderhoud. De eventuele gevolgschade aan eigendommen van derden is niet verzekerd en maakt geen onderdeel uit van het reguliere onderhoudsbudget.
Maatregelen	Het tijdig uitvoeren van beheer- en onderhoud, waaronder inspecties, heeft tot doel de kans op het technisch falen van de infrastructuur te beperken. Door op risicovolle plaatsen de inrichting te veranderen, wordt beoogd de schade aan het provinciale areaal te minimaliseren. Tot slot wordt met het inzetten van de wettelijke mogelijkheden, waaronder de provinciale (vaar)wegverordening, de kans op incidenten op en aan het areaal beperkt. Uit een onderzoek bij soortgelijke organisaties, waaronder bij Rijkswaterstaat, blijkt dat er onvoldoende ervaringsgegevens ontsloten zijn om een gefundeerde kwantificering van kans en impact voor onverwachte incidenten te bepalen.
Status	Risico is ongewijzigd. Er hebben zich in 2017 geen incidenten voorgedaan. In 2018 zal een actualisatie van het aan dit risico ten grondslag liggende risicodossier plaatsvinden.